Michal Nagypál - Tymczasowe porozumienie między rzeczywistością a iluzją
Otwarcie: 9 października 2025 r., godz. 18.00
Kurator.
Czas trwania wystawy: 10. 10. 2025 - 11. 1. 2026
Hala Q, Hlavná 27, Koszyce
Twórczość Michala Nagypála, współczesnego słowackiego malarza, porusza się na cienkiej granicy między rzeczywistością a fikcją, między konkretną obserwacją świata a wyobrażeniową transformacją, która nadaje mu nowe znaczenie. Programowy gest artysty najlepiej oddaje fraza 'Tymczasowe porozumienie między rzeczywistością a iluzją' - to fundamentalna idea, która przenika jego malarstwo i cyfrowe eksperymenty. Nagypál nie traktuje rzeczywistości jako niezmiennego faktu, ale raczej jako materiał, który można zniekształcić, odzwierciedlić, wyolbrzymić lub poetycko przepisać. Powstaje charakterystyczna synteza realizmu magicznego, surrealistycznych strategii i współczesnych refleksji nad postcyfrowym obrazem.
Nagypál jest wierny tradycyjnemu malarstwu olejnemu na płótnie, które łączy z delikatnym modelowaniem kształtów. W jego przypadku materialne uchwycenie malarstwa łączy się z dbałością o szczegóły: czy to subtelne przejściowe odcienie w przedstawieniu nieba, czy faktura zwierzęcego futra lub tekstura powierzchni rośliny. Jeśli chodzi o technologię lub przygotowanie wstępnego obrazu, Nagypál pracuje z narzędziami cyfrowymi, które pozwalają mu tworzyć lustrzane kompozycje obrazów, zniekształcając je i przesuwając w pozycje wizualnych paradoksów. Z drugiej strony, niezmanipulowana wizja fotograficzna jest narzędziem do dalszych cykli obrazów, które dają wręcz hiperrealistyczne wrażenie. Można powiedzieć, że połączenie tego, co analogowe, z tym, co cyfrowe, stanowi sedno metody twórczej - malarstwo nie jest wyizolowanym medium, ale częścią szerszego laboratorium wizualnego, z którego wyłoniły się również obiekty rzeźbiarskie czy bardziej intymne litery graficzne. 'Photoshopowska' zasada manipulowania obrazem - deformowania go, odbijania, rozciągania, prześwietlania etc., jest w przypadku Nagypala pewnym sposobem szkicowania, tworzenia szablonu dla powstającej kompozycji.
Ikonografia Nagypala koncentruje się wokół tematów natury, jej piękna i kruchości jednocześnie. Drzewa, zwierzęta, chmury czy masy wody pojawiają się w pozycjach, które wyglądają znajomo, ale jednocześnie są jakby przeniesione w senną przestrzeń. Natura nie jest tu idylliczna; niesie ze sobą ukryte zagrożenie - burze, powodzie, osunięcia ziemi i inne apokaliptyczne scenariusze. Seria Calamities tematyzuje katastrofy naturalne, które są częścią naszej świadomości ekologicznej. Motyw śmierci i wymierania przeplata się z elementem mistycznym - zwierzęta i rośliny nabierają wartości symbolicznej, czasem wręcz animistycznej. Drzewa zdają się mieć oczy, zwierzęta pełnią rolę posłańców innego świata. Jest to nawiązanie do surrealistycznego dziedzictwa, w którym to, co żywe i nieożywione, rzeczywiste i fantastyczne przestaje mieć wyraźne granice.
Nagypál odzwierciedla szerszy kontekst międzynarodowy, w którym temat ekologii, kryzysu klimatycznego i posthumanistycznego postrzegania natury coraz częściej wysuwa się na pierwszy plan. Takim przykładem jest wielkoformatowy cykl dziesięciu obrazów zatytułowany The Hunt, powstały w latach 2024-2025, ilustrujący zainteresowanie artysty tematyką ekologiczną z przeciwstawnej, niejako empirycznej perspektywy, zjawiska polowania. Niezależnie od tego, jak spojrzymy na tę dziedzinę, przeplatają się tu wątki ochrony życia i nieuchronności cielesnej zagłady. Nagypál wciela się w rolę myśliwego i ściganego, ale jednocześnie pozycjonuje się jako antropolog kulturowy. Oferuje nam, poprzez realistycznie uchwycone sytuacje archaicznych motywów łowieckich, kilka historii, których punkty wyjścia sięgają umysłów prehistorycznych myśliwych. Głównym tematem tej serii jest właśnie skłonność do teorii polowania na duszę zwierzęcia, podczas gdy autor otwiera w swoich obrazach inne poziomy znaczeń - biologiczne, duchowe, etyczne czy religijne. Inspirujące płaszczyzny można dostrzec na przykład w twórczości flamandzkiego malarza Fransa Snydersa (1579 - 1657), czy fińskiego malarza z przełomu XIX i XX wieku, Akseli Gallen-Kalleau (1865 - 1931).
Tematy ekologiczne, fauna i flora to szczególna mistyka Nagypala - wizualnie dobrze odczytana, ale leniwa między rzeczywistością a mirażem pod względem znaczenia. Są symbolami transformacji, zwierciadłami ludzkiej egzystencji. Fauna i flora nabierają sakralnego wymiaru, który wiąże się z archetypowymi obrazami. Klęski żywiołowe są metaforami ludzkiego losu, jego kruchości i nieuchronności zagłady. Mistycyzm przeplata się z nauką - tak jakby malarz poszukiwał nowego języka wizualnego do interpretacji planety i społeczeństwa w erze antropocenu.
Podstawowym elementem twórczości Nagypála jest skłonność do reinterpretacji znanych obrazów z historii sztuki. W serii Crossroads malarska ekspresja Nagypála jest stylizowana bezpośrednio na pozycję kopisty, ale nie jest to jego intencją, ani ostatecznie formalnym rezultatem. Cyfrowe zniekształcenia renesansowych obrazów są dowodem jego świadomej pracy z pamięcią wizualną. Dla Nagypala dawni mistrzowie renesansu transalpejskiego czy przedstawiciele malarstwa holenderskiego i flamandzkiego XV-XVI wieku są materiałem, który przekształca, odbijając i symetryzując oryginalne obrazy. W ten sposób powstają nowe całości, które przywołują na myśl słynne testy Rorschacha. Otwiera to przestrzeń dla psychologicznej gry - każdy widz widzi w tych strukturach coś innego, rzutując na nie własną podświadomość. Pojawia się rodzaj dziwnej formy 'abstrakcyjnego' realizmu, który jest oksymoronem, ale umieszcza nas w rzeczywistości podobnej do tej, która jest wynikiem odurzenia w każdym znaczeniu tego słowa.
Michal Nagypál (1992) studiował w School of Applied Arts w Koszycach, specjalizując się w sztuce promocyjnej w latach 2008-2012. Po ukończeniu szkoły średniej dołączył do pracowni malarstwa Martina Mainera na Akademii Sztuk Pięknych w Pradze (2012-2016), a w latach 2017-2018 odbył staż w pracowni rzeźby Lukáša Rittsteina. Obecnie mieszka i pracuje w Gönc na Węgrzech.